تملک، ایجاد و نگهداری فضای سبز امری مهم و حیاتی برای ادامه زندگی شهری تلقی می شود چرا که وجود آلودگی ها روز افزون می باشد و هر روز انسان از طبیعی که بدان تعلق داشته فاصله می گیرد؛ بام سبز راهکار بسیار مناسب و ضروری جهت جلوگیری و توقف مسائل فوق می باشد.
در همین راستا این مقاله با طرح مشکلات عمده باغ بام از جمله، هزینه بالا و وزن زیاد جهت بارگذاری برسازه های موجود و به بیان راهکاری مناسب در حل آنها می پردازد.
از این رو ابتدا با بررسی عملکرد هر یک از لایه ها با رویکرد جاگزینی مصالح بومی و ارزان به جای مصالح وارداتی و گران جهت کاهش هزینه و از سویی با پیشنهاد استفاده از انواع خاک های سبک و حجیم به همراه کودهای آلی نوین با عنوان" ورمی کمپوست" کاهشی وزن الزامات بام سبز را بیان می نماید.
تملک، ایجاد و نگهداری و
طراحی فضای سبز امری مهم و حیاتی برای ادامه زندگی شهری تلقی می شود چرا که وجود آلودگی ها روز افزون می باشد و هر روز انسان از طبیعی که بدان تعلق داشته فاصله می گیرد؛ بام سبز راهکار بسیار مناسب و ضروری جهت جلوگیری و توقف مسائل فوق می باشد.
در همین راستا این مقاله با طرح مشکلات عمده باغ بام از جمله، هزینه بالا و وزن زیاد جهت بارگذاری برسازه های موجود و به بیان راهکاری مناسب در حل آنها می پردازد.
از این رو ابتدا با بررسی عملکرد هر یک از لایه ها با رویکرد جاگزینی مصالح بومی و ارزان به جای مصالح وارداتی و گران جهت کاهش هزینه و از سویی با پیشنهاد استفاده از انواع خاک های سبک و حجیم به همراه کودهای آلی نوین با عنوان" ورمی کمپوست" کاهشی وزن الزامات بام سبز را بیان می نماید.
تملک، ایجاد و نگهداری فضای سبز امری مهم و حیاتی برای ادامه زندگی شهری تلقی می شود چرا که وجود آلودگی ها روز افزون می باشد و هر روز انسان از طبیعی که بدان تعلق داشته فاصله می گیرد؛ بام سبز راهکار بسیار مناسب و ضروری جهت جلوگیری و توقف مسائل فوق می باشد.
در همین راستا این مقاله با طرح مشکلات عمده باغ بام از جمله، هزینه بالا و وزن زیاد جهت بارگذاری برسازه های موجود و به بیان راهکاری مناسب در حل آنها می پردازد.
از این رو ابتدا با بررسی عملکرد هر یک از لایه ها با رویکرد جاگزینی مصالح بومی و ارزان به جای مصالح وارداتی و گران جهت کاهش هزینه و از سویی با پیشنهاد استفاده از انواع خاک های سبک و حجیم به همراه کودهای آلی نوین با عنوان" ورمی کمپوست" کاهشی وزن الزامات بام سبز را بیان می نماید.
امروزه شهرنشینی در جهان مسیر رو به رشدی را طی می کند که سبب ایجاد برج ها و آپارتمای ها در شهرها شده است و از این رو انسان از طبیعتی که به آن متعلق است فاصله گرفته و حدودی از آرامش خود را که باوجودفضای سبز و بهره مندی از آن است فراموش کرده از این رو با ایجاد بام های سبز بر فراز ساختمان ها می توان سهم زیادی در بازگشت بشر به طبعیت و آرامش آن برخوردار ساخت.
طراحی روف گاردن یا طراحی بام سبز از لایه های مختلفی تشکیل شده است که هر یک از آنها وظیفه ای دراز مدت در سلامت و پایداری با غ بام ایفا می کند.
در ضمن بزرگترین مشکل فراگیری بام سبز در جوامع، هزینه ی بالای اجرا و احداث آن است که موجب گشته تا مردم تقاضای هر چه کمتری نسبت به آن داشته باشند.
تاریخچه اجرایی:
در جهان امروز کشورها برای حل مشکلات افزایش سرانه ی فضای سبز در شهر ها از این ایده استقبال زیادی نموده اند ولی متأسفانه بدلیل انجام تحقیقات بسیار کم و غیر تخصصی در این زمینه افزایشی قیمت را شاهد بوده ایم که این امر به تنهایی برای جلوگیری از روز افزون شدن استفاده از آنها کافی بوده است.
از همین رو این مقاله برآن شد تا با طرح عملکرد هر یک از لایه های بام سبز و پیشهاد راهکاری مناسب در جایگزینی مصالح بومی و ارزان گامی موثر در این راستا برداشته باشد.
مزایای بام سبز
-1جذب آلودگی های گازی و ذارت گرد وغبار
بدیهی است که گیاهان در روز دی اکسید کربن هوا را جذب کرده و اکسیژن تولید می کنند و در شب این مقوله بلعکس عمل می کند ؛ لازم به ذکر است که در شب معمولاً دمای هوا کمتر است وگیاه اکسیژن کمتری دریافت می کند اما در روز که دمای هوا گرمتر است میزان اکسیژن قابل توجهی رها می سازد.
باغ بام شبیه به یک تصفیه خانه برای هوای شهر عمل می کند به طوری که یک مترمربع چمن چیده نشده در روی پشت بام ساختمانی در شهر، قادر است در مدت یک سال، نیم کیلوگرم آلودگی و غبار هوا را جذب کند.
2-کاهش حرارت شهری
امروزه شهرها با مشکلات گرم شدن بدلیل وجود صنایع و خودروها وافزایش روز افزون آنها مواجه می باشند که یکی از مهم ترین عوامل در مقابل این گرم شدن ایجاد فضای سبز است که با انجام عمل فتوسنتز گرما را جذب کرده و باعث خنک شدن هوای شهر می شود. به طوری که حتی در شهر های شمالی کشور با وجود پوشش گیاهی مناسب میتوان قلت آنرا در شهر ها مشاهده کرد.
3-صرفه جویی در مصرف انرژی
3-1- کاهش نیاز به سرمایش در تابستان
وجود باغ بام باعث می شود که گرمای محیط کاسته شده واز طرفی لایه های بام سبز باعث می شود گرمای کمتری به داخل ساختمان نفوذ کند وهوایی خنک تر داشته باشد.
3-2-کاهش نیاز به گرمایش در زمستان
در زمستان نیز بام سبز مانند عایقی عمل می کند که از خروج گرمای ساختمان جلوگیری می کند.
4- عایق صوتی
باغ بام و ایجاد لایه ای از خاک باعث می شود نوعی عایق صوتی در سقف داشته باشد ، گیاهان با وجود برگ ها امواج را به خود جذب می کنند و باعث کاهش آلودگی صوتی خواهند شد.
5- کنترل آب باران و سیلاب و ذخیره ی آن
با افزایش سطح خاکی درشهرها می توان میزان جذب آب توسط خاک را در باران بالا برد و از سیلاب نیز جلو گیری نمود .
لایه ی زهکش در باغ بام طوری طراحی شده که توان نگه داشت مقداری آب را در خود دارد تا خاک را برای مدتی مرطوب نگه دارد واین امر باعث ذخیره ی آب باران شده واز ایجاد سیلاب جلوگیری می کند واز آب باران به صورت بهینه استفاده می کند.
6-پیوند دوباره ی انسان و طبیعت
در روزگاری که زندگی ماشینی جوامع شهری ، هر روزش تکرار مکررات شده است و چشم انداز انسان در محیط زیست، ساختمان و ماشین است ، هر چیز که بتواند زندگی انسان را از این دایره بسته تکرارها بیرون آورد، سزاوار توجه است از این رو انسان نیاز به بازگشت دوباره به طبیعت دارد یا به عبارتی طبیعت را به خود نزدیک تر کند به طوری که هرگاه نیاز به شادی و نشاط آن دارد توان استفاده از بام خود را برای این منظور داشته باشد و روحیه ای شاد و آرامشی جدید را تجربه کند.
7- ایجاد سیستمی برای جلوگیری از پدیده جزیره گرمایی
جزیره گرمایی عبارت است از مکانهایی در سطح شهرها یا به طور کلی تمام شهر که نسبت به حومه ی آن گرمتر شده و گاهی این اختلاف تا 10 درجه سانتیگراد می رسد و خطری جدی برای ساکنان محسوب می شود ، با وجود فضا سبز می توان تا حد زیادی از این مهم جلوگیری کرد.
8- محیطی برای کشت انواع گیاهان ، میوه ها ، سبزیجات و گلها
9-بعنوان کاهنده فلزات سنگین همراه روانآب نزولات جوی عمل می نماید.
10- افزایش طول عمر لایه اصلی عایق بام و دور بودن آن از عوامل جوی
11- افزایش تنوع زیستی و جایگاهی برای رشد گیاهان و جانوران مختلف در سطح شهرها.
عملکرد لایه های بام سبز
1-لایه های محافظ عایق:
از جمله مسائلی که عایق کاری با آنها رو به رو می شود و ضربه پذیر نبودن، شکنندگی و عدم مقاومت کشتی لازم می باشد.
بدلیل جبران یا جلوگیری از این موارد توصیه می شود از لایه ی محافظ عایق استفاده گردد، این محافظ معمولا از مواد لاستیکی یا منسوجات مصنوعی نظیر ژئو تکستایل میباشد؛ همراه عایق هایی همچون ژئوممبران استفاده از محافظ ضروری می باشد چرا که باعث ضربه پذیری و جلوگیری از سوراخ شدن آن توسط سنگ ریزه ها و دیگر مصالح روی بام می شود.
2-لایه عایق رطوبتی:
مصالح مختلفی برای جلوگیری از خروج آب از سیستم بام سبز و نفوذ به سقف وجود دارد اما بطور کلی عایق های رطوبتی باید در مقابل مواد نفتی ، مواد شیمیایی و گرما مقاومت زیادی داشته باشند همچنین ضربه پذیر نیز باشند. اگر در سازه ای عایق رطوبتی دچار نشت شود پایداری سازه به خطر می افتد از جمله عواملی که می تواند برای آنها مشکلاتی ایجاد کند می توان، نشست های نا متقارن ساختمان و فشار بار مرده و زنده ی بام سبز را نام برد که اگر عایق به کار رفته مقاومت کششی و فشاری قابل قبولی نداشته باشند پیامد های مخربی خواهد داشت.
با توجه به مطالب فوق می توان با انتخاب عایق رطوبتی که تمام مزایای ذکر شده را دارا می باشد از بروز مشکلات پیش بینی نشده جلوگیری نمود.
3- لایه ی ضد ریشه (root barrier ) :
پر واضح است که ریشه گیاهان در صورت رشد باعث آسیب پذیری سازه اصلی و بام سبز می شوند برای پیش گیری از وقوع ای مسئله از لایه ای به عنوان ضد ریشه استفاده می شود که ریشه ی گیاه توان نفوذ به آن را ندارد و پس از برخورد به آن مسیرش را عوض می کند.
4-لایه زهکش:
زهکشی در کشاورزی امری اجتناب ناپذیر است چرا که در صورت عدم زهکشی و اشباع ماندن خاک، ریشه گیاه گندیده، رشد آن متوقف و ازحیات باز می ماند.
یکی از رایج ترین زهکشی های بام سبز از مواد پلاستیکی، مصنوعی و مقاوم ساخته شده است که مطابق زیر ساختاری شبیه به جای تخم مرغ دارد (شکل1). این شکل هندسی باعث می شود که میزان قابل توجهی از آب باران یا آبیاری قبل از خروج از ذهکشی در آن ذخیره شود و در مدت زمان طولانی خاک را مرطوب نگه دارد و باعث افزایش زمان بین و عده های آبیاری گردد.
شکل 1
عملکرد این زهکشی به این صورت است که ابتدا تا میزان مشخصی از آن توسط آب پر شده و سپس مقدار مضاف از زیر آن( روی عایق) توسط شیب ایجاد شده خارج و به زهکش های نهایی( ناودان) هدایت می شود.
هدایت صحیح آب زهکشی می تواند به وسیله یک پمپ و ذخیره آن در مخزن انجام پذیرد تا حداکثر باز دهی و صرفه جویی را در آبیاری شاهد باشد.
5-فیلتر:
فیلتر اسیون در زهکشی بدین معناست که لایه ای را فیلتر می نامند که از ورود خاک به زهکشی جلوگیری نماید و در عین حال آب را به آسانی از خود عبور دهد تا در زهکشی جریان یابد.
معمولا مصالح مختلفی به این منظور مورد استفاده قرار می گیرند که از رایج ترین آنها سنگدانه های دانه بندی شده در لایه های ریز تا درشت(ماسه تا شن) ریخته می شوند؛ اما امروزه مصالح مصنوعی مانند PLM(تشکیل شده از نخ، پلاستیک و دیگر نخاله های نرم که توسط پرس جسمی یک پارچه دارند) و ژئوتکستایل(الیاف و منسوجات مصنوعی) بدلیل سبک بودن در سازه های بام سبز بهره می برند.
6-خاک:
خاک مناسب برای رشد هر گیاه به گونه ای مجزا تعریف می شود که خاکی برای هر گیاه خاص مناسب است که بتواند با داشتن مواد مورد نیاز گیاه نیازهای آن را برآورده کند. از طرفی نیز این خاک باید بتواند آب کافی را در خود ذخیره کند تا رطوبت کافی به ریشه ی گیاه برسد.
از این رو برای افزایش عمر مفید خاک( عمری که خاک مغذی باشد و نیاز به افزایش مواد آلی نداشته باشد) جهت رشد گیاه از کودهای گوناگون با عنوان کود کامل استفاده می شوند.
از کودهای جدید می توان کود ورمی کمپوست را نام برد که قیمت آن نسبت به کارایی چند ساله برای تأمین نیازهای گیاه بدون استفاده از کود شیمیایی(اورگانیک) بسیار پائین است این کود از تجزیه مواد مختلف خاک( به غیر از سنگ، فلز و شیشه) توسط 2700 گونه کرم بدست می آید که از مواد آلی تشکیل شده تا بتواند با مصرف آن کاشت گیاهی کاملا اورگانیک و بدون کودهای شیمیایی و مسمومیت خاک را داشته باشد.
خاک سنگین ترین لایه بام سبز می باشد که تقریبا 90% وزن خشک را در بر می گیرد همین امر سبب می شود تا بتوان با استفاده از خاک خای سبک و حجیم فضای مناسب برای رشد ریشه را فراهم نمود و از طرفی میزان بار وارد به سازه را کاهش داد تا اجرای بام سبز برروی سازه های موجود که جهت این امر طراحی نشده اند نیز ممکن شود.
از جمله این خاک های سبک می توان خاک برگ، پیت موس و کوکوپیت را نام برد.
7- گیاه:
هر اقلیمی با توجه به شرایط آب و هوایی، میزان بارنگی، رطوبت و میانگین درجه حرارت گیاه خاص خود را نیاز دارد با توجه به اینکه در بام ممکن است فضاهایی نیمه آفتابی، آفتابی و کاملا سایه را در طول روز داشته باشیم باید در نظر داشت گیاه مصرفی تمام نیاز خورشیدی خود را در آن مکان بدست آورد، مثلا گونه ای وجود دارد که نیاز به آفتاب زیاد دارد و یا گونه ای که فقط چند ساعت محدود نیاز به آفتاب دارد و عدم وجود این شرایط باعث آسیب به آن می شود.
به طور حقیق تر باید گیاهی برای بام سبز به کار برده شود که نیاز آبی کم داشته باشد، حتی الامکان چهار فصل باشد، ریشه ی آن عمیق نباشد بلکه پهن ریشه باشد و قدرت نفوذ ریشه ی آن کم باشد تا با ایجاد این شرایط نگهداری را کاهشی داده و آسان ترین وضعیت برای افراد در این امر بوجود آید.
نتیجه گیری:
1- یکی از مشکلات عمده بر مسیر فراگیری بام سبز در شهرها هزینه اجرای بالای آن است؛ به همین سبب می توان با بومی سازی و جایگزین نمودن مصالح ارزان کاهش هزینه ها را در پی داشت تا قدمی کار آمد در این راستا برداشته شود.
2-از دیگر مشکلات بام سبز وزن آن است که می توان با استفاده از خاک هایی نظیر پرلیت، خاک برگ و کوکوپیت کاهشی وزن را در برداشت که این خود هزینه ها را افزایش می دهد ولی با روشن شدن هدف از ایجاد بام سبز این موضوع نیز مرتفع می شود.
3-یکی از راهکارهای تولید فضای سبز و افزایش سرانه ی آن در شهرها ایجاد بام سبز می باشد که مشکلات بسیاری را برای شهروندان(روحیه شادمانی افراد) و سازمانهایی نظیر شهرداریها مرتفع می سازد.
4- مقاوم سازی سازه های موجود به عنوان راهکاری برای بهره وری هر چه بیشتر از بام ساختمان مطرح می گردد.
5-می توان با ابتکارات نوین و ترکیب عملکردی لایه ها کاهش هزینه ها را پیش رو داشت.
